Zmiany w przepisach dla stowarzyszeń

19 listopada 2015 r. w Dzienniku Ustaw opublikowano ustawę o zmianie ustawy – Prawo o stowarzyszeniach oraz niektórych innych ustaw. Najważniejsze przepisy zaczną obowiązywać 20 maja 2016 r. Poniżej został przedstawiony cały kalendarz zmian.

14 dni od dnia ogłoszenia – 4 grudnia 2015 r.
Wszedł w życie art. 4 pkt 1 i 2. Ten przepis dotyczy zwolnienia z opłaty za zamieszczenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym ogłoszeń:

o wszczęciu postępowania o rozwiązanie podmiotu wpisanego do Rejestru bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego;
o rozwiązaniu podmiotu wpisanego do Krajowego Rejestru Sądowego bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego i jego wykreśleniu z Rejestru.
6 miesięcy od dnia ogłoszenia – 20 maja 2016 r.
Wejście w życie ustawy o zmiany ustawy Prawo o stowarzyszeniach  – wszystkich jej przepisów z wyjątkiem tych, które mają wpisaną inną datę wejścia w życie (art. 4 pkt 1 i 2 oraz art. 1 pkt 22, art. 3, art. 4 pkt 3 oraz art. 5 pkt 1). 20 maja 2016 r. zaczną więc obowiązywać m.in.: wszystkie ułatwienia w rejestracji stowarzyszeń, w tym mniejsza liczba osób potrzebnych do założenia stowarzyszenia, zmiany dotyczące nadzoru czy nowy kształt stowarzyszeń zwykłych.

1 stycznia 2017 r.
Wchodzą w życie art. 1 pkt 22, art. 3, art. 4 pkt 3 oraz art. 5 pkt 1. Jest to grupa przepisów wprowadzających procedurę przekształcenia się stowarzyszenia zwykłego w stowarzyszenie rejestrowe. Data ta zapisana jest w nowelizacji i nie zależy od daty publikacji samej ustawy.

24 miesięce od dnia wejścia w życie ustawy – 20 maja 2018 r.
To data graniczna. Do 20 maja 2018 r. stowarzyszenia mają bowiem czas, żeby w pełni dostosować się do nowego kształtu Prawa o stowarzyszeniach.

Dostosowania dotyczą dwóch grup:

stowarzyszeń, które muszą lub chcą dostosować swoje statuty; np. stowarzyszenia, które mają oddziały (terenowe jednostki organizacyjne) powinny w statutach określić zasady rozwiązywania tych oddziałów. To czy dane stowarzyszenie będzie musiało dokonać zmian w statucie, będzie kwestią indywidualną – kwestią potrzeby i decyzji. Przykładowo: jeśli stowarzyszenie będzie planowało opłacać pracę członków zarządu, musi dokonać odpowiedniego zapisu w statucie (będzie to właśnie dostosowanie statutu do nowych przepisów). Ale jeśli w stowarzyszeniu nie ma potrzeby wynagradzania członków zarządu (a takich stowarzyszeń będzie zdecydowana większość), nie będzie trzeba poprawiać statutu.
stowarzyszeń zwykłych, które działały przed wejściem w życie nowych przepisów, czyli przed 20 maja 2016 r. Takie stowarzyszenia zwykłe muszą uzyskać wpis do nowej ewidencji. Mają na to czas właśnie do 20 maja 2018 r. Jeśli wpisu nie uzyskają, zostaną rozwiązane z mocy prawa.  
Ewidencja tam, gdzie była
Minimum 3 osoby postanawiają założyć stowarzyszenie zwykłe. Piszą regulamin, wybierają – lub nie – zarząd. Kolejnym krokiem jest zgłoszenie stowarzyszenia zwykłego do ewidencji. Ewidencja prowadzona jest przez „organ nadzorujący właściwy ze względu na siedzibę stowarzyszenia zwykłego” – starosta.

Wniosek o wpis do ewidencji
Do starosty składamy pisemny wniosek o wpis do ewidencji. Wniosek może złożyć przedstawiciel reprezentujący stowarzyszenie zwykłe albo zarząd (jeśli stowarzyszenie zwykłe zdecydowało się na jego powołanie).

Do wniosku trzeba dołączyć:

regulamin działalności,
listę założycieli stowarzyszenia zwykłego, zawierającą ich imiona i nazwiska, datę i miejsce urodzenia, miejsce zamieszkania oraz własnoręczne podpisy założycieli,
imię i nazwisko, adres zamieszkania oraz numer PESEL przedstawiciela reprezentującego stowarzyszenie zwykłe albo członków zarządu,
imię i nazwisko, adres zamieszkania oraz numer PESEL członków organu kontroli wewnętrznej, o ile regulamin działalności przewiduje ten organ,
adres siedziby stowarzyszenia zwykłego.
Jeżeli wniosek o wpis składa zarząd, podpisują go wszyscy członkowie zarządu.

Kiedy zaczynamy działać?
Stowarzyszenie zwykłe powstaje i może rozpocząć działalność z chwilą wpisu do ewidencji (art. 40a ust. 1). Starosta powinien dokonać wpisu do ewidencji w terminie 7 dni od złożenia wniosku. Jeśli jednak wniosek zawiera braki, może wezwać do ich uzupełnienia. Termin na uzupełnienie to 14 dni.

Dane stowarzyszeń zwykłych dostępne
Ewidencja stowarzyszeń zwykłych będzie jawna i udostępniana w Biuletynie Informacji Publicznej. Każdy będzie miał prawo otrzymania zaświadczeń z ewidencji. W ewidencji znajdziemy między innymi następujące dane:

numer kolejny w ewidencji,
nazwę stowarzyszenia zwykłego,
datę wpisu do ewidencji i daty wpisów późniejszych zmian,
jego cel lub cele, teren i środki działania oraz adres siedziby,
imię i nazwisko przedstawiciela reprezentującego stowarzyszenie zwykłe albo członków zarządu oraz sposób reprezentowania stowarzyszenia zwykłego przez zarząd, o ile regulamin działalności przewiduje ten organ,
imię i nazwisko członków organu kontroli wewnętrznej, o ile regulamin działalności przewiduje ten organ,
informacje o regulaminie działalności i jego zmianach,
informację o posiadaniu statusu organizacji pożytku publicznego,
informacje o przekształceniu lub rozwiązaniu stowarzyszenia zwykłego,
imię i nazwisko likwidatora stowarzyszenia zwykłego,
informacje o zastosowaniu wobec stowarzyszenia zwykłego środków, o których mowa w rozdziale 3. (Rozdział 3 Prawa o stowarzyszeniach opisuje środki umożliwiające organowi nadzoru interweniowanie, kiedy w stowarzyszeniu łamane jest prawo).
Co mają zrobić stare stowarzyszenia zwykłe
Działające dziś stowarzyszenia zwykłe, po wejściu w życie przepisów nowelizacji (od 20 maja 2016 r.), będą miały do wyboru:

dostosować swoje regulaminy i zasady działania do nowych przepisów i uzyskać wpis do nowej ewidencji prowadzonej przez starostę,
nie dostosowywać regulaminów i nie uzyskiwać wpisu.
W pierwszym przypadku stowarzyszenia uzyskają ułomną osobowość prawną – czyli staną się stowarzyszeniami zwykłymi w rozumieniu nowych przepisów. Dostosowując regulaminy będą mogły w różnym stopniu skorzystać z możliwości, jakie oferuje nowelizacja. Dostosowania nie muszą następować od razu. Ustawodawcy dali stowarzyszeniom zwykłym czas na zastanowienie się i podjęcie odpowiednich kroków. Stowarzyszenia zwykłe działające na podstawie przepisów dotychczasowych są obowiązane dokonać wpisu do ewidencji w terminie 24 miesięcy od dnia wejścia w życie nowelizacji. Ten ostateczny termin na uzyskanie wpisu przypadnie więc na maj 2018 r. Dopóki nie dokonają wpisu, działają na podstawie starych zasad.

Stowarzyszenie zwykłe, które w wyznaczonym terminie nie uzyska wpisu do ewidencji (czyli przypadek drugi z powyższej listy), zostanie rozwiązane z mocy prawa. Nie będzie się liczyło ani to, że stowarzyszenie prężnie działa, ani to, że założono je np. 20 lat temu. Ustawa wyraża się jasno: brak wpisu równa się rozwiązanie z mocy prawa.