Wodzisławska walka o czyste powietrze [PODSUMOWANIE]

Informację w temacie likwidacji niskiej emisji na posiedzenie Komisji Gospodarki Komunalnej i Ochrony Środowiska Rady Miejskiej oraz na styczniową sesję RM przygotowali pracownicy Wydziału Ochrony Środowiska Urzędu Miasta. Opracowany dokument dostępny jest na stronie www.wodzislawslaski.esesja.pl.

- Stan powietrza w naszym mieście się poprawia. To efekt naszych wspólnych działań, działań miasta i wodzisławian. Czyste powietrze to jeden z naszych priorytetów. Tym bardziej cieszę się, że to zadanie jest realizowane tak skutecznie - mówi prezydent miasta, Mieczysław Kieca.

Polityka regionalna

Istotną kwestią w walce z niską emisją jest Program Ochrony Powietrza, przyjęty przez Sejmik Województwa Śląskiego uchwałą z 22 czerwca 2020 roku, aktualizowany uchwałą z 20 listopada 2023 r. Jest obowiązującym dokumentem dla wszystkich gmin i na każdą gminę nakłada bardzo konkretne, dość restrykcyjne wymagania w zakresie redukcji emisji. Działania naprawcze wyznaczone do realizacji to przede wszystkim: ograniczenie emisji z instalacji o małej mocy do 1 MW, w których następuje spalanie paliw stałych, prowadzenie edukacji ekologicznej (ulotki, imprezy, akcje szkolne, audycje, konferencje, działania informacyjne i szkoleniowe) związane z ochroną powietrza, prowadzenie kontroli przestrzegania zapisów uchwały antysmogowej dla województwa śląskiego oraz zakazu spalania odpadów.

Istotną rolę w skutecznej realizacji działań naprawczych w zakresie obniżenia emisji ze źródeł bytowo-komunalnych odgrywa przyjęta w 2017 roku tzw. uchwała antysmogowa. Ubiegły rok stanowił datę graniczną dla kolejnej grupy urządzeń grzewczych. Zgodnie z uchwałą „antysmogową” obowiązującą na terenie województwa śląskiego do końca 2023 roku należało wymienić wszystkie kotły, które zostały wyprodukowane w latach 2007-2012, nieposiadające certyfikatu 3, 4 lub 5 klasy wg normy PN-EN 303-5:2012.

Dane pomiarowe ze stacji przy ul. Gałczyńskiego

W naszym mieście, przy ul. Gałczyńskiego działa stacja pomiarowa Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska, która wchodzi w skład państwowego monitoringu środowiska. Podstawowym parametrem obrazującym jakość powietrza jest pył zawieszony PM10.

Powietrze w Wodzisławiu Śląskim znacznie się poprawiło na przestrzeni ostatnich lat. Trzeba dodać, że wartość średnioroczna pyłu zawieszonego PM10 w 2023 roku nie przekroczyła poziomu dopuszczalnego.

Dofinansowania realizowane przez miasto

Miasto przyjęło Program ograniczenia emisji “Czyste powietrze dla miasta Wodzisławia Śląskiego na lata 2019-2023”, którego beneficjentami są osoby fizyczne będące właścicielami lub posiadaczami innego tytułu prawnego do budynku/lokalu mieszkalnego położonego na terenie miasta. W latach 2019-2023 w ramach tego programu dofinansowano 1760 źródeł ciepła na kwotę 9 4441 134,24 zł.

W przygotowanym przez Wydział Ochrony Środowiska zestawieniu udzielonych w mieście w latach 2014-2023 dofinansowań znalazły się dofinansowania z budżetu dla mieszkańców i przedsiębiorców, program wymiany źródeł ciepła na nowe niskoemisyjne i montaż OZE (WFOŚiGW), Program ograniczenia emisji „Czyste powietrze dla miasta Wodzisławia Śląskiego na lata 2019-2023” (WFOŚiGW), Program "Wymiana źródeł ciepła w budynkach jednorodzinnych na terenie Miasta Wodzisławia Śląskiego” dofinansowany z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2014-2020. Liczba zmodernizowanych dzięki dofinansowaniom wodzisławskich kotłowni to w sumie 2366, a łączna kwota dotacji udzielonych mieszkańcom i przedsiębiorcom to 15 823 823,48 zł.

Nie można zapomnieć o projekcie pn. "Wymiana źródeł ciepła w budynkach jednorodzinnych na terenie Miasta Wodzisławia Śląskiego" dofinansowanego ze środków Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2014-2020 - formuła grantowa. Projekt zakładał wymianę wysokoemisyjnych źródeł ciepła w budynkach jednorodzinnych na terenie naszego miasta. W ramach projektu planowana była wymiana nieefektywnych źródeł ciepła, tj. kotłów na paliwa stałe klasy nie wyższej niż klasa 3 według normy PN-EN 303-5:2012 na nowoczesne, efektywne i ekologiczne ogrzewanie w budynkach jednorodzinnych. W latach 2022-2023 w ramach tego programu zrealizowano 37 inwestycji.

Wodzisław Śląski aplikuje do kolejnych programów

W 2023 roku miasto złożyło kolejne aplikacje do projektów, programów, których celem jest wsparcie wymiany źródeł ciepła. Mowa o programie grantowym w ramach działania 10.6 oraz programie "Ciepłe mieszkanie".

Miasto jako lider Projektu w 2023 roku złożyło wniosek aplikacyjny do projektu grantowego związanego z montażem instalacji odnawialnych źródeł energii wśród właścicieli budynków mieszkalnych jednorodzinnych na terenie Wodzisławia Śląskiego, Nodowa, Norzyc, Marklowic i Mszany w ramach Osi Priorytetowej X Fundusze europejskie na transformację Działania 10.6 rozwój energetyki rozproszonej opartej o odnawialne źródła energii – projekty parasolowe i grantowe, w naborze nr.: FESL.10.06-IZ.01-010/23. W ramach całego Projektu zaplanowano montaż 404 instalacji OZE w 257 obiektach, w których zastosowane będą łącznie co najmniej dwa różne współpracujące ze sobą urządzenia (instalacja fotowoltaiczna, pompa ciepła lub magazyn energii). Dla mieszkańców Wodzisławia Śląskiego we wniosku aplikacyjnym przewidziano 55 zestawów. Całkowity koszt projektu grantowego dla wszystkich gmin biorących w nim udział ma wynieść 20 130 141,43 zł. Dla naszego miasta wnioskowana kwota wynosi 4 258 534,42 zł. W przypadku pozytywnego rozpatrzenia wniosku aplikacyjnego realizacja programu nastąpi w latach 2024-2026.

Pod koniec minionego roku złożono również wniosek do Programu "Ciepłe Mieszkanie", którego celem jest wymiana źródeł ciepła na paliwo stałe i poprawa efektywności energetycznej w lokalach mieszkalnych, znajdujących się w budynkach mieszkalnych wielorodzinnych. W ramach kosztów kwalifikowanych dla osób fizycznych przewiduje się dofinansowanie na demontaż nieefektywnych źródeł ciepła na paliwa stałe (tzw. kopciuchów) oraz zakup i montaż źródła ciepła albo podłączenie lokalu mieszkalnego do efektywnego źródła ciepła w budynku. W przypadku wspólnot mieszkaniowych dotacja obejmie: demontaż wszystkich nieefektywnych źródeł ciepła na paliwo stałe w budynku oraz zakup i montaż wspólnego źródła ciepła do celów ogrzewania lub ogrzewania i c.w.u., zakup i montaż: nowej instalacji centralnego ogrzewania i/lub c.w.u., wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła, ocieplenia przegród budowlanych, okien, drzwi, drzwi/bram garażowych, mikroinstalacji fotowoltaicznej, a także na przygotowanie dokumentacji (audyt energetyczny, dokumentacja projektowa, ekspertyzy). W ramach programu wystąpiliśmy z wnioskiem o realizację 21 przedsięwzięć na kwotę 1 229 400 zł. W przypadku pozytywnego rozpatrzenia wniosku realizacja programu zakładana jest na lata 2024-2025.

Punkt konsultacyjno-informacyjny "Czyste powietrze"

W mieście prężnie działa punkt konsultacyjno-informacyjny Programu Priorytetowego "Czyste Powietrze" w ramach porozumienia z WFOŚiGW w Katowicach. Punkt zlokalizowany jest w Centrum Aktywności Społecznej (ul. Styczyńskiego 2), czynny jest w poniedziałki i wtorki w godzinach 7:30-15:00 oraz w czwartki w godzinach 7:30-17:00. Mieszkańcy uzyskują w nim wszelkie informacje na temat zasad Programu oraz możliwości uzyskania wsparcia z innych źródeł, w tym o dotacjach udzielanych w ramach miejskiego programu ograniczenia niskiej emisji. W 2023 roku za pośrednictwem Punktu do Wojewódzkiego Funduszu złożono ponad 260 wniosków o dotację oraz wypełniono ok. 350 wniosków o płatność.

Programy dotacyjne

Ponadto w 2023 roku mieszkańcy mogli wnioskować o dofinansowanie z trzech programów: "Czyste Powietrze", "Mój Prąd", "Moje Ciepło". Ten pierwszy, w minionym roku przewidywał trzy poziomy dofinansowania: podstawowy, podwyższony i najwyższy oraz odpowiednio do poziomu maksymalne kwoty dofinansowania wynosiły 66 000 zł, 99 000 zł oraz 135 000 zł. Z kolei Program "Mój Prąd", realizowany przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska, zakłada dotację do mikroinstalacji fotowoltaicznej do 6 000 zł, magazynów energii i magazynów ciepła oraz systemów EMS/HEMS (tj. systemów zarządzania energią). Maksymalna wysokość dotacji w przypadku wyboru kilku opcji to 31 000 zł. W grudniu 2023 roku zamknięto nabór wniosków, jednak zapowiedziano szybkie uruchomienie nowej wersji naboru – Mój Prąd 6.0. W ubiegłym roku kontynuowano Program Moje Ciepło, który przewiduje dotację do zakupu i montażu pompy ciepła do potrzeb centralnego ogrzewania dla nowobudowanych domów. Dotacja możliwa do uzyskania to od 7 000 zł w przypadku pompy powietrznej oraz do 21 000 zł w odniesieniu do pompy gruntowej.

Zwolnienia podatkowe

Dodatkowo, niezależnie od programów dotacyjnych w mieście realizowane były dwie uchwały stanowiące instrument zachęcający do prowadzenia przedsięwzięć związanych z poprawą efektywności energetycznej budynków. Mowa, po pierwsze, o uchwale w sprawie zwolnień z podatku od nieruchomości budynków mieszkalnych lub ich części, w których przeprowadzono termomodernizację oraz związanych z nimi gruntów (wysokość zwolnienia podatkowego to roczna wysokość podatku od nieruchomości z budynku mieszkalnego podlegającego termomodernizacji, a także gruntu związanego z tym budynkiem pomnożona przez okres obowiązywania zwolnienia tzn. 5 lat, z zastrzeżeniem, że zwolnienie nie może przekroczyć kwoty nakładów poniesionych na termomodernizację budynku, pomniejszonej o uzyskane ze środków publicznych dofinansowanie do termomodernizacji. Po drugie, o uchwale w sprawie zwolnień z podatku od nieruchomości budynków mieszkalnych lub ich części, w których dokonano wymiany źródła ciepła (1026 nieruchomości korzystało ze zwolnienia na kwotę 136 806 zł).

Ponadto na terenie miasta do 31 grudnia 2020 roku obowiązywała poprzednia uchwała nr XXXVIII/388/18 z 24 stycznia 2018 roku, dotycząca zwolnień z podatku od nieruchomości budynków mieszkalnych lub ich części, w których dokonano wymiany źródła ciepła. W 2023 roku na jej podstawie ze zwolnienia skorzystało 408 podmiotów (ze względu na okres zwolnienia 3 lat). Kwota zwolnienia wyniosła 49 312 zł.

Program partnerski LIFE "Śląskie. Przywracamy błękit"

Projekt LIFE "Śląskie. Przywracamy błękit" to największy w Europie projekt ochrony powietrza, obejmujący swoim zasięgiem całe województwo śląskie. Projekt współfinansowany jest z Programu LIFE Unii Europejskiej, który działa na rzecz środowiska i klimatu oraz Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Nie tylko jest nakierowany na poprawę jakości powietrza, ale także na budowanie zrównoważonego podejścia do środowiska poprzez edukację i wsparcie mieszkańców w modernizacji ich infrastruktury cieplnej. W ramach wspomnianego projektu od listopada 2022 r. można skorzystać z porady Ekodoradcy.

Ekodoradca m.in. aktywnie wspomagał mieszkańców w wypełnianiu wniosków o dofinansowanie. Ponadto przeprowadzał kontrole palenisk w domach jednorodzinnych we współpracy ze Strażą Miejską. W lutym 2023 roku Ekodoradca przeprowadził 20 bezpłatnych badań kamerą termowizyjną, związanych z efektywnością energetyczną i izolacją cieplną domów mieszkańców. Badania termowizyjne były kluczowym narzędziem, umożliwiającym precyzyjną identyfikację obszarów, gdzie następuje utrata ciepła, co z kolei pozwalało skoncentrować się na konkretnych działaniach poprawiających efektywność energetyczną budynków.

Warto dodać, że funkcję Ekodoradcy w Urzędzie Miasta Wodzisławia Śląskiego pełni Patrycja Janik (e-mail: ekodoradca@wodzislaw-slaski.pl, numer telefonu: 32 45 90 454).

Działania edukacyjne, informacyjne, promocyjne

Przykładowe działania edukacyjne z zakresu walki z niską emisją, prowadzone w miejskich placówkach oświatowych, to edukacyjne zajęcia dla dzieci, skupiające się na tematach związanych z jakością powietrza, ochroną środowiska i zmianami klimatycznymi. Wspierając rozwój ekologicznej świadomości już od najmłodszych lat, miasto zaangażowało się również w wyposażenie tyt pierwszoklasistów materiałami, których celem było podniesienie świadomości ekologicznej wśród najmłodszych mieszkańców regionu. Ekodoradca zaangażował się również w lokalną kampanię ekologiczną o nazwie "Tylko bambiki i boomerzy nie segregują, dlatego bejba, sortuj jak trzeba!".

Informacje dotyczące niskiej emisji publikowane są między innymi w serwisie miejskim www.wodzislaw-slaski.pl, na fanpage’u miasta w portalach Facebook oraz X. Artykuły i wpisy dotyczą między innymi takich kwestii jak: sposoby na ograniczanie niskiej emisji oraz wpływ niskiej emisji na zdrowie i życie, promowanie inwestycji polegających na wymianie źródeł ogrzewania budynków w Wodzisławiu Śląskim na bardziej ekologiczne, informowanie o zdobytych przez miasto środkach zewnętrznych na ich realizację, możliwości składania wniosków na udzielenie różnego rodzaju dotacji na wymianę źródeł ogrzewania, zwolnienia z podatku od nieruchomości, w których mieszkańcy przeprowadzili termomodernizacje, konsultacje dotyczące gazyfikacji, raportowanie z wykonania Programu ochrony środowiska dla miasta z uwzględnieniem tematu stanu powietrza, kampanie antysmogowe prowadzone np. przez Subregion Zachodni Województwa Śląskiego, ostrzeżenia dotyczące jakości powietrza, promowanie komunikacji publicznej.

Mieszkańcy miasta mają stały dostęp do aktualnych informacji o jakości powietrza na stronie internetowej www.wodzislaw-slaski.pl. Jej częścią jest stały panel, z którego łatwo uzyskać informacje, aktualizowane co godzinę. Dane na stronę pobierane są ze strony Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska. Ponadto mieszkańcy korzystają też z zakładek: "Czyste Powietrze" (gdzie mogą znaleźć informacje dotyczące dotacji z WFOŚiNW w Katowicach oraz działania Punktu informacyjno-konsultacyjnego „Czyste Powietrze"), "Centralna Ewidencja Emisyjności Budynków" (gdzie mogą zaleźć informacje dotyczące powstania Centralnej Ewidencji Emisyjności Budynków, konieczności oraz wyznaczonych terminów składania deklaracji dotyczących źródeł ciepła i źródeł spalania paliw), "Ostrzeżenia" (która umożliwia przejście na stronę Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego lub Rządowego Centrum Bezpieczeństwa).

Centralna Ewidencja Emisyjności Budynków

1 lipca 2021 roku został uruchomiony system informacji o źródłach ogrzewania budynków w Polsce pod nazwą Centralna Ewidencja Emisyjności Budynków. Celem zbierania informacji o budynkach jest stworzenie kompletnej bazy danych, na podstawie której gmina będzie mogła kreować politykę walki ze smogiem. Celem stworzenia CEEB jest poprawa jakości powietrza – likwidacja głównej przyczyny zanieczyszczeń – emisji substancji powodujących smog. Do 30 czerwca 2022 r. każdy właściciel/zarządca budynku, który jest zasilany przez źródło ciepła lub spalania paliw do 1 MW, miał obowiązek złożyć deklarację dotyczącą źródeł ciepła i źródeł spalania paliw.

Według danych z CEEB budynki zlokalizowane na terenie naszego miasta wyposażone są w następujące podstawowe źródła ciepła i źródła spalania paliw:

Kocioł gazowy, bojler gazowy, podgrzewacz gazowy przepływowy, kominek gazowy - ok. 2597 szt.,
Kocioł na paliwo stałe (węgiel, drewno, pellet lub inny rodzaj biomasy) z automatycznym podawaniem paliwa, z podajnikiem - ok. 2292 szt.,
Kocioł na paliwo stałe (węgiel, drewno, pellet lub inny rodzaj biomasy) z ręcznym podawaniem paliwa, zasypowy - ok. 1801 szt.,
Pompa ciepła - ok. 685 szt.,
Kocioł olejowy - ok. 104 szt.

Poniższy wykres przedstawia procentowy oraz liczbowy podział kotłów na paliwo stałe zainstalowanych w budynkach jednorodzinnych, wielorodzinnych i zbiorowego zamieszkania na terenie Wodzisławia Śląskiego według klasy kotła zgodnie ze stanem na 31 grudnia 2023 rok.

Kontrole przydomowych kotłowni

Straż Miejska w ramach swoich działań przeprowadza, przeprowadzała na terenie miasta kontrole w zakresie zakazu stosowania w instalacjach grzewczych określonych paliw oraz zakazu termicznego przekształcania odpadów w piecach i na powierzchni. W latach 2018-2023 przeprowadzono 3093 kontroli, w tym 221 w 2023 roku.

Rozbudowa sieci gazowej

Na posiedzeniu Komisji Gospodarki Komunalnej i Ochrony Środowiska 16 października 2023 roku przedstawiciel Polskiej Spółki Gazownictwa sp. z o.o. przedstawił planowaną rozbudowę sieci gazowej na terenie Wodzisławia Śląskiego:

Gazyfikacja Wodzisław Śląski Pszowska, Kalkuty
- projekt wykonany, zlecono prace budowlane, umowy zawarte
- termin budowy: 26.04.2024 r.,
- lista ulic objętych gazyfikacją: Pszowska, Matki Teresy z Kalkuty, Dołki,
- łączny zakres budowy: 1403 m.

Gazyfikacja Wodzisław Śląski Miczurina
- projekt wykonany, zlecono prace budowlane, umowy zawarte,
- termin budowy: 31.01.2024 r.,
- lista ulic objętych gazyfikacją: Miczurina, Słowiańska, Rogowska,
- łączny zakres budowy: 1872 m.

Gazyfikacja Wodzisław Śląski Mszańska
- projekt wykonany, zlecono prace budowlane, umowy zawarte,
- termin budowy: 15.12.2023 r.,
- lista ulic objętych gazyfikacją: Mszańska, Stefana Czarnieckiego, Skrzyszowska,
- łączny zakres budowy 2254 m.

Oni pomogą!

- Nasuwają się Wam pytania odnośnie do działań miasta związanych z walką o czystsze powietrze? A może chcielibyście uzyskać dofinansowanie na wymianę źródła ciepła? Wejdźcie w kontakt z pracownikami Wydziału Ochrony Środowiska UM (numery tel. 32 45 90 542, 32 45 90 448) - informuje wodzisławski magistrat.