Gród w Lubomi w Muzeum

W piątkowe popołudnie 14 lipca trafiła tu nowa makieta dioramiczna z rekonstrukcją jednego z najważniejszych osiedli śląskich jakim był niewątpliwie gród słowiański w Lubomi funkcjonujący tu w VIII i IX wieku. Pracochłonne i precyzyjne dzieło powstawało przez kilka miesięcy. Jego autorami są architekt Jerzy Pocisk-Dobrowolski, pracownik dydaktyczno-naukowy na wydziale architektury Politechniki Śląskiej w Gliwicach, oraz rzeźbiarz Wiesław Kamiński. Makieta powstała w oparciu o wieloletnie badania archeologiczne pod kierunkiem merytorycznym pracowników wodzisławskiego Muzeum. Jak wykazały badania, Słowianie na nasze tereny przybyli w VI wieku. Stworzyli tu własne organizacje terytorialne w postaci plemion. Jednym z nich było plemię Golężyców, znane dzięki wzmiance w dziele tzw. Geografa bawarskiego z połowy IX wieku. Według tego źródła mieli oni posiadać 5 grodów, do których oprócz Lubomi należał najprawdopodobniej Międzyświeć koło Skoczowa, Podobora koło Czeskiego Cieszyna, Opava-Kylešovice oraz w Hradec nad Moravicą.

W VII wieku grupa Golężyców założyła osadę pomiędzy dzisiejszymi wsiami Lubomia i Syrynia, na jednym ze wzniesień wschodniej terasy doliny Odry. W drugiej połowie VIII wieku zbudowali w tym miejscu gród, dzięki któremu kontrolowali szlak komunikacyjny wiodący przez Bramę Morawską.

Zajmujące ponad 6 hektarów założenie grodowe składało się z dwóch części. Zachodnią część stanowił gród właściwy, o kolistym kształcie i rozbudowanym systemie umocnień obejmującym podwójny pierścień wałów i fos. Od wschodu prowadziła do niego brama, a od zachodu podwójne wejście bramne. Dodatkowe łuki obwarowań zabezpieczały bramy od zewnątrz. Od strony wschodniej przylegało podgrodzie, także otoczone wałem i fosą z bramami. Wały składały się z nasypów ziemnych, licowanych warstwą gliny, z dodatkowymi umocnieniami drewnianymi. Zabudowa grodu właściwego była rozmieszczona regularnie wzdłuż umocnień. Stanowiły ją chaty słupowe o długości od 8 do 10 m i szerokości od 2,5 do 4 metrów. Pomiędzy nimi znajdowały się różne obiekty gospodarcze, jak np. paleniska i piece. W północno-zachodniej części grodu natrafiono na dużą chatę słupową o wymiarach 2,2 x 20 metrów. Ten obiekt przeznaczony był najpewniej do zebrań starszyzny plemiennej. Środek grodu zajmował niezabudowany plac. W trakcie badań archeologicznych odkryto liczne zabytki. Wyróżniają się zwłaszcza przedmioty ekskluzywne jak broń i elementy oporządzenia jeździeckiego związanego z obecnością drużyny zbrojnej. Znajdowały się wśród nich m.in. część kolczugi, fragmenty mieczy, groty strzał, ostrogi i sprzączki. Zwracają uwagę także elementy stroju w formie posrebrzanych zapinek i zausznic, paciorków szklanych, okuć pasa, czy bransolety. Część mieszkańców grodu prowadziła zróżnicowaną działalność gospodarczą: produkcyjną i rolniczo-hodowlaną. Informują o tym liczne odkryte naczynia gliniane, sierpy, kamienie żarnowe, przęśliki i szydła kościane. Upadek i zniszczenie grodu lubomskiego nastąpiło u schyłku IX wieku, a związane było najprawdopodobniej z najazdem księcia morawskiego Świętopełka. Aby zrekonstruować makietę grodu lubomskiego koniecznym stało się wykonanie wiarygodnej podstawy ujmującej dawną konfigurację terenu. Dokonano tego na podstawie sporządzonego podczas badań archeologicznych planu warstwicowego. Pewną trudnością był fakt, że rzeźba terenu przez ponad 1100 lat została zniekształcona przez erozję. Szczególnie narażone na nią były wały, które spłynęły częściowo do fos. Dlatego fosy w rekonstrukcji musiały zostać pogłębione, a wały podwyższone. Na zabudowę makiety zużyto około 10 000 sztuk drewnianego budulca. Posłużył on do wzniesienia chałup, studni i innych obiektów gospodarczych. Większość drewnianych elementów została zużyta do budowy podwójnego kordonu drewnianej palisady i trzech bram strzegących ten obiekt. Aby odtworzyć bogate życie jakie tu niegdyś istniało wstawiono 125 figurek ludzi i zwierząt. Obiektowi nadano odpowiedni klimat podświetlając go 14 punktami, a dodatkowo wmontowany systemem nagłośnienia pozwala samemu poznać historię tego obiektu. Grodzisko wykonano w skali około 1:200 i zabezpieczono specjalnie wykonaną do tego celu gablotą. Posiadanie makiety dioramicznej grodu w Lubomi stało się dla wodzisławskiego Muzeum punktem honorowym, gdyż właśnie zabytki z Lubomi, których jest w zbiorach ponad 70 tysięcy były fundamentem dla powstania naszej placówki. Dodatkowo, w tym roku obchodzi ona 40.lecie swego istnienia.

Urząd Miasta w Wodzisławiu Śląskim